TASARIM EĞİTİMİ - 1

 

Türkiye ve Dünyada birçok Mimarlık ve Planlama okulunun ilk senesinde zorunlu Temel Tasarım dersi verilmektedir.

2 ve 3 boyutlu soyut temsil yöntemlerinin öğretildiği bu derste genelde Bauhaus okulunun algı psikolojisinden uyarladığı Gestalt tasarım prensipleri uygulanır ancak bu bağlantı her zaman çok açık değildir.

 Dersin stüdyo ortamında verilmesi, kritik alma süreci ve jüri değerlendirmesi öğrencilere yabancı gelmektedir.

 Sezgisel öğretme metodları kullanıldığı için üniversite eğitiminin ilk döneminde öğrencilerin en zorlandığı derslerden biridir.

 Bu makalede öncelikle Temel Tasarım dersinin yapısı ve işleyisi anlatılmaktadır.

 Sonra, Bauhaus okulunun yansıması olarak yaygın biçimde devam eden Temel Tasarım dersindeki farklı yaklaşımlar incelenmiştir.

 Gestalt prensipleri ve ilgili Temel Tasarım terim ve kavramları tartışılmıştır.

 Etkili bir temel tasarım dersi için bir ders planı örneği verilmiştir.

 Temel Tasarım, tasarımla uğraşan bütün disiplinler için özgün ve önemli bir derstir.

 Bu sebeple sadece planlama disiplinini değil, mimarlık, endüstriyel tasarım, iç mimarlık, grafik tasarımı Mimarlık veya Güzel Sanatlar fakültelerinin birçok bölümünü ilgilendirir.

 Bahsedilen disiplinler arasındaki ölçek ve nihai üründeki farklılıklara rağmen, Temel Tasarım sağlam bir temel oluşturabilmektedir.

 

Tasarım bir çeşit sorun çözme eylemi olarak ele alındığında, Temel Tasarım dersi bu eylemin en temel aracı olan soyut ve kavramsal düşünmeyi öğrencilere vermektedir.

 Gerçeği ve verilen sorunu analiz etmek, kavramsal olarak parçalarına ayırmak, somut olandan soyut düzleme gelebilmek, fikir üretmek ve sonra tekrar somuta dönebilmek Temel Tasarım ile mümkün olabilmektedir.

 Temel Tasarım 1920’lerde Modernism ve Bauhaus okulunun en temel öğelerinden biri olarak doğmuştur.

 Bauhaus Nazi Almanyası ile sona erme durumuna geldiğinde, eğitimdeki etkileri yayılarak devam etmiştir .

 Bauhaus okulu Mimarlık ve ilgili disiplinleri etkili bir biçimde değiştirmiştir.

 1870-1950 arasında sanat ve tasarım alanında Türkiye’de Alman nüfüzunun ve Bauhaus’un etkisi çok belirgindir.

 Yürekli de benzer şekilde Türkiye’de güzel sanatlar etkisinde olan mimarlık disiplininin 1920’ler itibariyle Bauhaus temelli bir modern mimari anlayışına yöneldiğini belirtmiştir

 Bunun mimarlık temel alanına yansıması I. Ulusal Mimarlık Akımının terkedilmesi ile olmuş ve modern mimarlık hakim hale gelmiştir.

 Modern Mimarlık anlayışı ve Bauhaus Okulunun günümüzde devam eden başlıca ürünü Temel Tasarım dersidir.

 Türkiye’de ilk kez 1966 senesine ait Mimarlık dergisinde tartışılmıştır.

 Türkiye ve Dünyada birçok Mimarlık ve Planlama okulunun ilk senesinde zorunlu Temel Tasarım dersi verilmektedir.

  2 ve 3 boyutlu soyut temsil yöntemlerinin öğretildiği bu derste genelde Bauhaus okulunun algı psikolojisinden uyarladığı Gestalt tasarım prensipleri uygulanır ancak bu bağlantı her zaman çok açık değildir.

 Son dönemde temel tasarım dersinde farklı uygulamalar da göze çarpmaktadır.

Örneğin Bilgi Üniversitesi’nde hesaplamalı temel tasarım  uygulanmaktadır.

 Orhangazi Üniversitesi’nde ise açık alanda temrinler içeren bir temel tasarım uygulaması mevcuttur.

 Temel Tasarım ile ilgili Türkçe alan yazınında daha çok üniversitelerde uygulanan örnekler ve projeler yer almaktadır.

Bu durum anlaşılır ve de diğer stüdyo yürütücüleri için yararlı olmakla birlikte, kuramsal ilişkinin her zaman kurulamadığı görülmektedir.

 Tutarlı bir ders planı için kuramsal çerçeve ile ilişkinin kurulması stüdyo dersleri için ayrıca önemlidir.

 Disiplin olarak var olmak ve tasarımın sanat alanından ayrılması kuramsal bağlantıyı gerektirmektedir.

 Bu makalede amaç hem bir nihai ürün olarak bir ders planı örneği geliştirmek, hem de dersin ve uygulanan temrinlerin kuramsal bağlantılarını göstermek olacaktır.

 Bu makalede öncelikle Temel Tasarım dersinin yapısı ve işleyişi anlatılmaktadır.

 Sonra, Bauhaus okulunun yansıması olarak yaygın biçimde devam eden Temel Tasarım dersindeki farklı yaklaşımlar incelenmiştir.

 Gestalt prensipleri ve ilgili Temel Tasarım terim ve kavramları tartışılmıştır.

 Etkili bir temel tasarım dersi icin yazarın farklı üniversite ve bölümlerde 10 seneyi aşkın bir süredir katıldığı önceki uygulamalardan yola çıkarak bir ders planı örneği verilmiştir.

 

 

Temel Tasarım Dersinin Yapısı ve İşleyisi

 Türkiye’de Mimarlık ve Planlama okullarına yetenek sınavı ile değil matematik puanı ile öğrenci alınmaktadır.

Bu anlayışta yaratıcılığın ve tasarımın öğretilebilir olduğu varsayımı vardır.

Bu anlamda öğrencilerin sorun çözme kapasitesi ve analitik düşünce kabiliyeti önem kazanmaktadır.

 ersin stüdyo ortamında verilmesi, kritik alma süreci ve jüri değerlendirmesi öğrencilere yabancı gelmektedir.

 Sezgisel öğretme metodları kullanıldığı için üniversite eğitiminin ilk döneminde öğrencilerin en zorlandığı derslerden biridir.

 ODTÜ Mimarlık bölümündeki eğitimleri ile ilgili düşüncelerini öğrenci bakış açısıyla değerlendirdilkleri yazılarında Yağlı ve Acar, Temel Tasarım dersinde verilen ilk uygulamanın bir kutu raptiye, 4 metre don lastiği, bir ampul, 100 x 70 resim kağıdı ve yapıştırıcı kullanarak kıskançlık kavramını 3 boyutlu olarak anlatmak olduğunu belirtmişlerdir.

 Günay’a  göre, stüdyo ve temel tasarım dersi yazılı metin ve formüllerle çalışmaya alışkın öğrencilere oldukça yabancı gelecek çizgiler, yüzeyler, hacimler, renkler ve dokulardan oluşan soyut bir dünyadır.

Ulaşılması istenen hedef bina değil, tam tersine temsilin kendisi mekan üzerine düşünmenin ve düşünce üretmenin bir parçasıdır.

Bu sebeplerle de diğer derslere göre soyut bir anlatım diline sahiptir.

Somut dünyadan toplanan bilgiyi tekrar işleyerek soyut bir görsel anlatıma dönüştürme sürecinde öğrencinin görsel algılama ve düşünme becerisi gelişmektedir

 Temel tasarım dersi diğer uygulama ve proje derslerinde olduğu gibi, stüdyo ya da atölye gibi isimler alan büyük sınıflarda  verilmektedir.

 Stüdyo ve atölye kavramları benzemekle birlikte çok önemli bir farkı içermektedir:

 Mimarlık stüdyolarında akademisyenlerce yeniden yapma ve düzeltme değil, geliştirme süreci izlenmektedir.

 Mimarlık disiplininde genelde kritik verme ve geliştirme anlayışı hakimdir.

 Dolayısı ile stüdyo Temel Tasarım dersi için daha doğru bir karşılık olacaktır.

 Ortak mekanda çalışmanın derse etkisi büyüktür.

 Sosyal etkileşimin öğrenmeyi etkilediği bilinmektedir.

Sinerjik çalışma ortamı temel tasarım eğitiminin en önemli değişkenlerinden biridir.

Bu anlamda, Temel Tasarım dersi mekan ve sosyal süreçler arasındaki ilişkiye mikro ölçekte bir örnek olarak değerlendirilebilir:

 Mekan sosyal süreçleri etkiler.

 Temel tasarım yaparak ve deneyerek öğrenilmektedir.

  Elleri kullanarak öğrenme yöntemi, diğer tasarım stüdyolarında olmasa da Temel Tasarım için esastır.

 Bu nedenle bilgisayar destekli çalışmalar genelde Temel Tasarım dersinin kapsamı dışında kalmaktadır.

  Ders anlatımı yerine kavramlar üzerinden tartışma ve düşünce geliştirme, soru sorma Temel Tasarım dersinin belirleyici unsurlarıdır.

 Temrin sayısının diğer proje derslerinden çok olması bu sürecin gereği olarak değerlendirilmelidir.

 Temel Tasarım dersinde kuramsal çerçevenin ve tasarım ilkelerinin genel olarak anlatıldığı ders formatında bölümler de olacaktır.

 

Bu anlatılarda önceki öğrenci çalışmalarından veya farklı tasarım/sanat çalışmalarından örnekler göstermek konusunda karşı görüşler bulunmaktadır.

  Örneğin, Çubukçu ve Gökçen Dündar ye göre, analojiler kurulmasında sakınca bulunmamaktadır ve Temel Tasarım dersinde yaptıkları uygulamada görsel imaj göstermenin yaratıcılığı engellemediği sonuca varılmıştır.

  Resim ve mimarlık gibi disiplin ya da sanat dallarından örnek göstermek kabul edilebilir olmakla birlikte, önceki dönemlere ait öğrenci çalışmalarından örnek göstermekten özellikle kaçınılmalıdır.

 Tasarımda tek doğru olduğu yanılgısına düşecek öğrencilerin benzer çalışmalar yapması oldukça muhtemeldir.

  Bunun yerine, önce öğrencinin kendi yaratıcılığını kısıtlamadan deneyimleyeceği bir süreç izlenmeli, daha sonra örnek çalışmalar gösterilmelidir.

Böylece öğrenci kendi çalışmasının dışında sorunun nasıl çözüleceğine dair ilave bilgi ile donatılmış olur.